Shqiperia e udhekryqeve

Edhe pse jam larg Shqipërisë, fëmijërinë dhe një pjesë të rinisë e kam kaluar atje dhe sado që botën e quaj atdheun tim të madh, është kurdoherë një atdhe i vogël, një qytet, një fshat, një mal,një lumë apo një perëndim dielli ku na shkon mendja herë pas here. Pse Shqipëria e udhëkryqeve? Sepse mbeti udhëkryqeve në tërë historinë e saj, se lanë kurrë të zgjedhë rrugë po e tërhoqën me hir a me pahir në rrugë pa krye.

My Photo
Name:
Location: Berkeley, California, United States

Jam ai që nuk kam qenë Do të jem ai që nuk jam.

Monday, September 18, 2006

Biznesi dhe një qeveri e ndershme

E shkuara e lavdishme e Silikon Velli në Kaliforni, SHBA, po njolloset nga hetimet e fundit. Kjo luginë njohu vite më parë një shpërthim të jashtzakonshëm të bizneseve në fushën e teknologjive të reja e të komunikimit. Aty rrodhën si lumë miliarda dollarë duke sjellë prodhime të reja që ndryshuan mënyrën e jetës anembanë globit. Por javën e fundit, sipas shtypit amerikan, zyrtarët e Komisionit të Kredive dhe Këmbimeve i thanë Kongresit se po hetojnë 100 kompani të Silikon Velli për mundësinë e manipulimit të sistemeve të tyre të kompensimit për të garantuar pagesa fitimprurëse për drejtuesit dhe punonjësit e favorizuar. Në këtë aferë është edhe një firmë e njohur si Hjulet-Pakard.

Asnjë industri nuk ka qenë e imunizuar nga lakmia e drejtuesve apo mashtrimet në drejtim në vitet e fundit. Jo shumë kohë më parë, publiku i Shteteve të Bashkuara pa rrëzimin e dy kompanive të fuqishme, Enron Corp. dhe WorldCom Inc. Pas hetimeve të hollësishme dhe trajtimit gjyqësor të çështjeve, shumë nga drejtuesit e këtyre kompanive morën dënime të rënda.

Pra në Amerikë, edhe me pronën private nuk të lë njeri të bësh si të duash por duhet të ndjekësh rregullat e biznesit. Biznesi privat nuk është një thes i madh me para ku i zoti, apo të zotërit futin dorën e marrin sa herë të duan e sa të duan. Biznesi privat ka përgjegjësi sociale sepse tek ai mbështeten jetët e miliona njerëzve të tjerë. Prandaj pasurimi në Amerikë edhe pse ka raste kur mund të jetë herë herë i shpejtë e i vrullshëm falë zhvillimit galopant të një biznesi apo tjetrit, përgjithësisht është i ngadalshëm, kërkon shumë mund e vite dhe ka në bazën e vet breza të tërë të mëparshëm. Përveç kësaj, ky biznes nuk livadhis si i do qejfi por ka rregullat e veta dhe kontrollohet imtësisht nga shteti.

Në Shqipëri bizneset u ngritën e u krijuan në rrëmujën e ligjeve e rregullave, të katrahurave e zallamahive politike, shpesh herë duke patur në bazën e tyre para të pista gjë që vërtetohet nga numri ende i shumtë i sulmeve e vrasjeve të biznesmenëve të ndryshëm si pasojë e larjes së hesapeve të vjetra. Edhe në to ndikoi favoritizmi, nepotizmi, krahinarizmi e partitizmi. Shumë biznesmenë u futën në lojë me një etje të shfrenuar për fitim. I ndershmi, duke parë që me ndershmëri e duke ndjekur ligjin nuk ja dilte dot me konkurrencë të pandershmit, shpesh herë e lindte mënjanë ndershmërinë dhe bënte edhe ai si ai tjetri. Pasurimi i individëve u bë stratosferik e i menjëhershëm. Paratë u investuan në degë të reja biznesesh dhe u shumfishuan në mënyrë të pabesueshme.

E pra, tani kanë kaluar 16 vjet. Le ta lëmë milionin e parë. Shumë nga bizneset shqiptare kanë marrë formë e mbajnë me bukë shumë nga njerëzit që punojnë për to. Por në kupolat e tyre, drejtuesit dhe pronarët vazhdojnë shpesh të përfitojnë nga ligjet e ndërtuara jo si duhet apo nga moszbatimi i tyre edhe ashtu siç janë. Shumë nga bizneset vazhdojnë të punojnë me dy palë regjistra. Asnjëherë nuk bëhen transparente taksat e këtyre bizneseve. Dhe këtu zë fill korrupsioni i shtetit për luftën ndaj të cilit bëjmë aq bujë.

Në Shqipëri ndodhin me të vërtetë çudira. Edhe individë të veçantë, me një rrogë qoftë dhe nga një organizatë ndërkombëtare, bëhen shumë të pasur vetëm për 4-5 vjet dhe blenë toka e apartamente në Shqipëri. Duket sikur këta njerëz nuk kanë ngrënë e pirë po vetëm kanë hequr para nënjanë. Po nuk kanë paguar taksa vallë këta? Kur edhe individi mund të manovrojë kështu, merre me mend se ç’mund të bëjnë bizneset ku shifrat, punët, marifetet fshihen shumë herë më tepër.

Eshtë dëshpëruese të shohësh polarizimin e jashtzakonshëm të njerëzve në Shqipëri përsa i përket pasurimit. Të jesh i pasur nuk është turp, OK, nuk është as keq, OK. Por gjithsesi është edhe turp edhe keq kur ti me gjithë ato para që ke, nuk kontribuon sado pak për të ndrequr rrugën e trotuaret pranë biznesit tënd, nuk ndërton një shesh loje për të lojtur fëmijët e tu apo një park ku të çlodhen pleqtë e tu apo nuk ndihmon një shkollë apo një spital nga krahina nga e cila ke ardhur në Tiranë, kur ti vazhdon ta bësh të pandershëm fitimin, kur bashkëjeton me mashtrimin, kur gënjen shtetin dhe punëtorët që varin jetën tek ti. E pra, prandaj nuk përbën ndonjë lajm kushedi çfar kur një si ti vritet me plumb a me bombë në një makinë, në një lokal apo motel. Se pisllëku sjell pisllëkun e pandershmëia, pandershmërinë. Po të ishte ndryshe, gjithkujt do t’i vinte keq e kjo do të ndodhte gjithnjë e më rrallë.

Eshtë prapë dëshpëruese të shohësh se si miliona e miliona dollarë e euro shqiptare shkojnë për qejfe imorale e shpenzime snobësh, shkojnë në kazinotë e Tiranës, Janinës, Athinës, Budvës, Selanikut e dhjetra qyteteve të tjera evropiane. Kushedi sa milionë euro e dollarë shqiptarë bëhen investime të bankave të huaja jashtë vendit apo ngurtësohen në prona të patundëshme në bregdetet e vendet e pushimit ë fqinjëve apo edhe më larg. Mos vallë të gjitha këto miliona janë para të ndershme? Vetëm naivi e beson këtë. Vetëm paraja e kotë harxhohet kot.

E gjithë kjo vjen nga mosqënia transparent e bizneseve. Askush nga to nuk shpall të ardhurat vjetore, fitimin dhe edhe në e bën këtë e bën në mënyrë mashtruese sa që ai që e dëgjon duhet t’i vijë keq e të futë dorën në xhep e t’i japë diçka nga rroga e tij modeste. Hajde bisnesmenë, hajde! Etja për fitim korrupton shtetin, bën presion ndaj rrogave të pakta të nëpunësve, policëve, doganierëve, taksambledhësve. Në qerthullën e këtij presioni bien edhe nëpunësit e lartë, politikanë, deputetë e ekzekutivë bile dhe gazetarë. Bien të gjithë ata që e kanë ndjerë lezetin e një vile në bregdet, të një makine të mirë, të pushimeve jashtë shtetit, të shkollimit të fëmijëve në universitete të mira jashtë etj., etj.

Vaahdoi për një kohë të gjatë biznesi mashtrues i ndërtimeve, kur ndërtuesi i bënte pallatet me paratë e banorëve të ardhshëm dhe në fund i mbetej fitimi 200-300 përqind. Puna që bënin këta biznesmenë fakirë ishte të merrnin lejen e ndërtimit falë lidhjeve apo pakos me para që jepnin dhe të vinin në punë një brigadë punëtorësh pa shtëpi në Tiranë që i paguanin mos më keq. Në këtë mënyrë, me 3-4 pallate njeriu bëhej milioner. As Silikon Volli, në zulmën e vet më të ndritëshme nuk e ka ëndërruar një ritëm të tillë fitimi. Dhe askush nga lejëdhënësit nuk kontrollonte fondet bazë të këtyre bizneseve. E pra, kjo hyn te milioni i parë. Po tani? Edhe tani mashtrimeve të bizneseve nuk u hyn gjemb në këmbë. Edhe kur shteti merr masa e vepron mbi bizneset (siç dëgjojmë tani), ky veprim është i lidhur me politikën, bëhet për shkaqe politike apo më keq akoma, për shkaqe personale dhe jo me procesin e një kontrolli normal e të përhershëm të shtetit ndaj bizneseve.

Mund të mos besohet në Shqipëri, por fitim normal biznesi në Amerikë është norma 3-5 përqind. Por biznesmenët shqiptarë qeshin nën buzë kur shikojnë këtë shifër. Dhe sigurisht tallen me mua që e shkruaj atë. Ç’duhet bërë pra që bizneset të jenë transparente, që të mos e luajnë lojën nën rrogoz, që të paguajnë taksat e detyrimet që duhen ndaj shtetit e shoqërisë ose përndryshe të hiqen mënjanë e të hanë ato para që kanë vënë? Mos duhet vallë të sjellim dogana nga jashtë, taksambledhës nga jashtë, policë e nëpunës nga jashtë? Jo, kjo ndreqet me një ekip të ndershëm e të përkushtuar qeveritar që vë rregullat e lojës së ndershme për bizneset, që i kontrollon ato imtësisht e nuk i lë as të korruptojnë e as të korruptohen. Ky ekip duke qënë vetë i përgjegjshëm e i pakorruptueshëm, do të vinte rregull te gjithë ai baobab gjigand që degëzohet mbi të, ushtria e zbatimit të ligjit, nëpunës, policë e financierë të cilët po të duan i kanë lodra kalamajsh të gjithë marifetet e bizneseve dhe do t’i zinin mashtruesit si miun në çark. Lufta ndaj korrupsionit në Shqipëri është bërë si loja “ma le, ta lashë“ dhe as që mund të shpresohet që një shoqëri të shkojë përpara e padeformuar pa vënien mbi baza të ndershme e ligjore të bizneseve të saj. Dhe duhet ta heqim nga mendja të gjithë: në qoftë se bizneset nuk paguajnë taksat që duhet, kurrë nuk do ketë Shqipëri të begatë. Duhet pra, vetëm kaq pakë: një qeveri e ndershme. O Zot, i çmendur jam vallë që të kërkoj kaq shumë?

Botuar në Gazeta Sot, 23 shtator 2006

0 Comments:

Post a Comment

<< Home