Rrethi vicioz i korrupsionit

Korrupsioni është sot sfida e madhe që kërcënon shoqërinë njerëzore anembanë globit. Ai ka zëvendësuar Luftën e Ftohtë që për rreth dyzet vjet i hëngri botës aq resurse e energji të cilat do të dilnin për të nxjerrë nga skamja e mjerimi miliona e miliona.

Lufta kundër korrupsionit nuk përbën më vetëm një çështje morale por ajo është sot një mjet i rëndësishëm në luftën kundër varfërisë. Sipas një studimi të fundit të Bankës Botërore, del se në qoftë se një vend i varfër me nivel të lartë korrupsioni ja del të reduktojë korrupsionin në nivel mesatar, ai do të ketë 400 përqind rritje në të ardhurat për frymë. Kjo do të thotë, le ta zemë, një kërcim nga 5000 USD në vit, në 20000 USD në vit.

Korrupsioni është sëmundje e përgjithëshme që nxjerr krye edhe në vendet më të pasura e më demokratike të botës. Në SHBA për shembull ka raste skandaloze korrupsioni. Por atje korrupsioni nuk bëhet kurrë tipari kryesor i jetës politike e shoqërore. Jo shumë kohë më parë gjykata e Teksasit paditi kreun e shumicës republikane në Kongres, Tom DeLei me akuzën për konspiracion për të futur kontribute të paligjëshme korporatash në zgjedhjet e vitit 2002 që e ndihmuan Partinë Republikane të rregullojë hartën e vet kongresionale në Teksas dhe të forconte kontrollin në Kongres, në Uashington. Po ashtu në dhjetor, Rendi “Djuk” Kuningham, prej tetë vitesh kongresmen dhe hero i luftës në Vietnam, pranoi fajin për mitëmarrje (2.4 milion USD nga kontraktorë të ndryshëm për biznese qeveritare dhe favore të tjera). I penduar e me lot në sy, ai tha: “E vërteta është se unë kam shkelur ligjin, kam fshehur sjelljen time dhe kam turpëruar postin tim.” Ai mund të dënohet me deri dhjetë vjet burg, ashtu siç u dënua me tetë vjet burg në 2002 për shantazhe e mitëmarrje, një personazh famëkeq që shqiptarët e njohën si mik të zotit Berisha, ish kongresmeni Xhejms Trafikant. Në 21 nëntor, Majkëll Skanlon, një politikan republikan, publicist dhe ish zëdhënës shtypi i Tom DeLeit, pranoi fajin se kishte konspiruar me lobistin Xhek Abramof për t’i dhënë rrushfet një kongresmeni dhe për të mashtruar fiset indiane amerikane me disa dhjetra milionë dollarë për biznesin e kazinove. Pra rastet e korrupsionit janë të shumta, por drejtësia i ndjek dhe nuk do t’ja dijë se ç’pozitë, e ç’funksion kanë ata që përzjehen në aferat korruptive. Presidenti Bush guxoi të thoshte shkarazi se Tom DeLei ishte i pafajshëm dhe ndjeu mbi vete sulmin e shfrenuar të demokratëve e të medias dhe nxitoi të justifikohej se një i paditur hamendësohet i pafajshëm deri sa të provohet e kundërta në gjyq.

Në Shqipëri (dhe shumë vende të tjera si ajo) ndodh ndryshe. Korrupsioni bën kërdinë, të gjithë bërtasin ”Hajduti, hajduti...kapeni hajdutin...!” dhe hajduti s’duket gjëkundi. Sepse vetë hajdutët bashkohen me korrin e madh dhe bërtasin “Kapeni hajdutin!” Në 15 vjet rropatjesh në udhën e demokracisë, me përjashtim të ndonjë hakmarrjeje politike dhe të ndonjë rasti të dorës së tretë, nuk është paditur e dënuar asnjë deputet, ministër apo shtetar i lartë për korrupsion. Ka vetëm kërcënime padish e dënimesh të cilat arrijnë apogjenë e tyre në kohë fushatash.
Sigurisht kjo nuk është e lehtë të bëhet. Të jesh i mbrojtur nga korrupsioni nuk do të thotë vetëm të bësh ligje korrekte dhe të ngresh një gjyqësor të pavarur e efektiv, por kërkon gjithashtu ndryshim në mentalitetin tonë, në qëndrimet dhe praktikat tona të çimentuara për një kohë të gjatë. Dihet se shoqëria civile luan një rol kyç në luftën kundër korrupsionit. Aleksis dë Tokëvil, në veprën e tij “Mbi Demokracinë në Amerikë“ e lidh forcën e demokracisë amerikane me numrin e madh të shoqatave të qytetarëve. Po vallë mjafton vetëm kjo në Shqipëri? Ka shqetësime lidhur me praninë e korrupsionit brenda vetë shoqërisë civile. Në shumë vende, fondet ndërkombëtare kanalizohen gjithnjë e më tepër nëpërmjet OJQ-ve që jo rrallë përvetësojnë një pjesë të tyre. Vetëm duke folur kundër korrupsionit, duke u përbetuar për luftën kundër tij, ne vetëm futemi në rrethin vicioz të korrupsionit nga i cili nuk dalim dot. Ky rreth vicioz është: varfëria shkakton qeverisjen e keqe dhe qeverisja e keqe padyshim shkakton varfërinë.

Nga ky rreth vdekjeprurës dilet vetëm me një veprim aktiv të të gjithë shoqërisë. Nuk mjaftojnë vetëm ngritja e agjensive të fuqishme antikorrupsion, deklarimi publik i të ardhurave të të gjithë shtetarëve të lartë, ngritja e pagave të punonjësve që zbatojnë ligjin, studimet e pavaruar të fizibilitetit, tenderat e hapura dhe vendimet transparente, pavarësia e gjyqësorit dhe e shtypit, prerja e lidhjeve midis politikës e biznesit. Ajo që duhet bërë është që korrupsionit t’i shpallet luftë nga çdo qytetar i thjeshtë sepse janë shpesh herë këta qytetarë të thjeshtë që përçojnë aferat e mëdha korruptive, që ngjallin orkesin e pushtetarëve me rrushfete të vegjël vetëm për një “nder” apo favor. Korrupsionin e vret kultura e re demokratike, mënyra e të menduarit të lirë, asketizmi për mospranim të gjithëshkaje të jashtëligjëshme, jo kultura e kafeneve, ku bëhen hajdutë të gjithë e prapë hajdut nuk ka. Media e pavarur dhe gjurmuese dhe transparenca e format e paanëshme të kontrollit do të bëheshin nga këta qytetarë të ndershëm që pretendojnë të luftojnë korrupsionin e madh qeveritar e shoqëror pasi ta kenë vrarë atë korrupsion në vetet e familjet e tyre.

(Botuar në Koha Jone, 12 janar 2006)