Vallja hibride

Shqipëria në grupin e vendeve me regjim hibrid në indeksin e fundit të demokracisë të revistës së njohur angleze The Economist. Nga vendet e Evropës Juglindore ka prapa vetëm Bosnje dhe Herzegovinën (që dihet se çfar kongloshteti është) dhe Turqinë ku ende mund të futesh në burg po fyeve “turqizmën”. Greqia, fqinja jonë dhe “armiku” ynë i madh është në grupin prej 27 vendesh të vendeve demokratike të botës, duke lënë prapa Anglinë e Francën. Të gjitha vendet e tjera të Ballkanit janë në grupin e vendeve me demokraci me të meta. Pra kanë të meta po quhen vende demokratike. Ky paloshteti yni, i Shqipërisë, sipas sondazhit është asgjë më shumë se sa...shtet hibrid.

Gjithsesi ky lajm do të kalojë si gjithë të tjerët, pa ndonjë bujë të veçantë në “hibridin” shqiptar. Sa vende janë në sondazh, do thonë? Nja 165. OK, Shqipëria është në vendin e 83, pra në mes. E de, s’është dhe aq keq. Vetëm këtij që u quajtkërka “hibrid” si t’ja bëjmë? Por ne kemi një shprehje: e hamë turpin me bukë. Kjo është e lashtë, kur ushqimi identifikohej me bukën. Po sot ne e hamë turpin me shumë gjëra edhe më të mira, me të cilat kapërdihet edhe më me lezet, me biftek, me peshk, me verë në restaurante luksoze majë godinash shumëkatëshe apo buzëdetesh, me shoqëri të bujshme a privatësi intime. E pimë me kafe, me raki e uiski dhe pastaj i turremi debateve pa fund në gazeta, radio, televizione e forume të internetit. E ku pyesim ne se si na quan bota? Ne s’na bën syri tërr por vazhdojmë sipas asaj këngës së famshme: dhe në gojë ujkut hedhim vallen. Dhe ujku i shkretë habitet aq shumë nga kjo valle sa mbetet gojëhapur e nuk mbyll dot gojën!

E pra, ky lajm do kalojë si pa u ndjerë sepse Shqipëria prodhon lajme pa fund. Ç’thonë të mëdhejtë e politikës? Pse erdhi në Shqipëri Selami? Si u prit në Kosovë si një “vigan liberator” ish diktatori zëkec Ramiz Alia? Ç’thotë Kadareja? Po Qosja? Ç’identitet kemi ne shqiptarët mor aman, se nuk po na zë dot gjumi? Kush do ta intervistojë Janullën? Kur do të na bëjë zonja Hoxha formën e ardhëshme politike? Kur do të hapen ato të shkretat dosje? Si shkon klasifikimi i VIP-ave në Tirana Observer? Të rejat e fundit nga Kënga Magjike. Pse u prenë çedrat te lulishtja gropë e ministrive?...Pastaj prapë ndonjë video alla Gjoni dhe hamendjet për presidentin e ardhshëm dhe ministrinë e të krishterëve të ndershëm të Nardit e Nikollës....Sa herë i mendon të gjitha këto margaritarë të kurorës të medias shqiptare që shumfishohen në tryezat popullore të vatrave shqiptare, në rrugë e shtëpi, që nga dominotë me zhul të pensionistëve e deri te shndritjet e kristalit të gotave në Sheraton, aq më shumë të shkon mendja se ç’fjalë me vend e gjetur është fjala “hibrid”. Në kohën e komunizmit “hibrid” ishte një lloj misri hamullor, i verdhë e i madh që s’e hante as derri (po që e hante ndonjëherë edhe populli vende vende). Por ama për sy, nuk kishte të sharë.

Vallë kështu do të vazhdojë ky vend? Ka 15 vjet në udhën demokratike dhe demokracia nuk duket gjëkundi. Vetëm hibridi na mbeti. Një ironi e shëmtuar e atij misrit që zgërdhihet dhëmbëverdhë e s’do t’ja dijë fare në vlen apo jo për gjë. Vazhdon vallja hibride shqiptare. E çuditëshme, e allasojshme. Na duhet kurdoherë të shpikim një ujk. Që t’ja hapim gojën me zorr e t’ja hedhim vallen mu në gojë. Hajde valle, hajde! Çuditet bota. Dhe po të dalë fjala vjen Amerika, apo Anglia apo qoftë dhe Italia e të thotë se jep dyshtetësi (apo qoftë njështetësi) për shqiptarët, bobo çfar kthese të rrufeshme do të merrte vallja hibride! A thua do të mbetej ndonjë shqiptar pa u turrur drejt këtij shansi të ofruar bujarisht? Vetëm ndonjë i mbetur zgëqeve, atje ku nuk dëgjohet trumpeta zëçjerrë e mediave. Vetëm ata do të qenë “patriotët” që nuk do ta braktisnin mëmëdhenë. Nga rreth 6 milion shqiptarë në trevën ballkanike, janë gati dy milion shqiptarë të shpërndarë sot nëpër botë. Nuk është puna se kanë ikur më të mirët e kanë mbetur më të liqtë, as se kanë ikur më kozmopolitët e kanë mbetur më patriotët. Eshtë një prirje e natyrshme për t’i ikur lodhjes e mundimit të valles hibride shqiptare dhe për t’u futur në një valle më të shtruar, më të thjeshtë, më njerëzore që luhet e pabujshme dhe nuk të merr mendjen, në vallen e madhe të njerëzimit e botës.

Ky difuzion i natyrshëm është ai që do ta bëjë Shqipërinë duke zhbërë vallen e saj hibride të amokut. Këtij difuzioni i trëmbej diktatura komuniste kur mbyllte deri në gjakderdhje kufijtë. Ky difuzion është fitorja më e madhe e pakthyeshme e Shqipërisë në këto 15 vjet. Ai do të sjellë rilindjen e dytë kulturore të Shqipërisë, do të pastrojë ndërgjegjet e vrara e të malcuara, do të shtojë trensparenten e të ndershmen në jetën shqiptare dhe do të rritë qytetërimin e një kombi vital që është ngrënë përjetësisht me veten e tij më shumë se me të huajt.

Për të arritur këtë na duhet të bëjmë ca gjëra të thjeshta: Të flasim më pak e të punojmë më shumë. Të shplajmë trutë nga mendësitë komuniste. Shteti nuk është as prifti, as mësuesi, as beu e bamirësi ynë; është vetëm partneri ynë për ndërtimin e një jetese më të mirë. Të mos bastionizohemi si gurë shahu në skalionet e politikës duke e parë të keqen vetëm e vetëm në kampin e kundërt. T’i detyrojmë politikanët të jenë më të ndershëm e transparentë. Të luftojmë për ligje të mira dhe t’u bindemi atyre më shumë se zotave e pejgamerëve. Të inkurajojmë futjen e sa më shumë forcave të reja në jetën qytetare e politike. Të mos thashethemizojmë e përgojojmë çdo aspekt të jetës shqiptare duke përhapur ndjenjën e pështirosjes e të mosbesimit. Të mos shpikim armiq e ujqër për vallen tonë e të mos kërkojmë fajtorë jashtë nesh për ato që s’na ecin. T’u hapim udhë më të zotërve e më të diturve dhe të marrim mbi supe aq sa ç’mund të mbajnë supet tona. Të jemi më pak egocentristë e më shumë modestë: qendra e gjithësisë gjithsesi është shumë e shumë larg secilit nga ne. Kulturë, kulturë dhe vetëm kulturë. Kështu do të mund ta futim vallen hibride shqiptare në vallen e shtruar të shumicës më të kulturuar të njerëzimit e botës.

(Botuar në Gazeta Sot, 26 nëntor 2006)