Ku çalon demokracia shqiptare

Që demokracia shqiptare çalon këtë, siç thonë, e di dhe bufi. Po ku vallë çalon?

Në shkrimin e tij në Shekulli, 14 maj 2006, ish presidenti Rexhep Mejdani rreket të gjejë pse çalon demokracia shqiptare. Sipas stilit të tij tashmë të njohur gazetaresk që ngërthen në shkrim një përrallë, histori të jetuar apo barcaletë, në këtë të fundit ai ka një metaforë të fluturës që përpiqet të dalë nga fshikëza e saj dhe kur nuk del dot vetë e ndihmohet nga jashtë, ajo nuk mund të fluturojë dot më. Metafora është vërtet e bukur por mendoj se zoti Mejdani nuk e përqas atë drejt kur ja vesh demokracisë shqiptare. Po të ishte kështu, kot që flasim e shkruajmë sepse fati i demokracisë shqiptare do të ishte me kohë i paracaktuar dhe s’kishte zot që i bënte derman.

Siç na mëson procesi evolucionist darvinian i mbijetesës së më të fortit e më të përshtaturit, flutura që nuk është e zonja të dalë vetë nga lëvozhga është e destinuar të vdesë edhe në qoftë se dikush e ndihmon të dalë që andej. Do të ishte më e drejtë që kjo metaforë t’u vishej individëve politikanë, duke përfshirë këtu edhe vetë ish presidentin, i cili sado mënjanë tani, ka një periudhë të gjatë në jetën politike të vendit, duke filluar që nga anëtar i presidencës famëkeqe të Ramiz Alisë, sekretar i përgjithshëm i PS dhe president i Shqipërisë.

Së pari nuk është fare e vërtetë se pluralizmi dhe demokracia në Shqipëri erdhën si lëvizje nga lart, siç thotë zoti Mejdani. Ato qenë pjesë e natyrshme e procesit të shpërbërjes së Lindjes komuniste të cilën nuk mund ta mbante më në këmbë demagogjia groteske. Por populli shqiptar i cili vuajti nga komunizmi më shumë se cilido vend tjetër ish komunist në Evropë, qe i etur për pluralizmin e demokracinë dhe megjithë pasigurinë e amullinë e përkohëshme që prodhoi tranzicioni, ju dha lëvizjes demokratike me mish e me shpirt. Ndaj nuk qe ky popull ajo flutura e pazonja që s’dilte dot nga fshikëza, por qenë ata që u bënë liderë të lëvizjeve politike, politikanët shqiptarë që më së shumti qenë aktivistë të shquar të jetës politike, shoqërore e profesionale të epokës komuniste. Flutura qenë ata që zvarriten edhe sot e kësaj dite në llumin e përçudnuar të politikës dhe që as kanë shpresë të fluturojnë ndonjë ditë.

Vende të tjera ish komuniste qenë më homogjene në masën popullore që përçoi demokracinë. Tek ne, demarkacioni ishte më i qartë e i prekshëm: ata që kishin vuajtur e hequr vërtet nën komunizmin, ata që kishin përfituar prej tij dhe ata që qenë mes këtyre dy kategorive e që kishin rrojtur jetën e kopesë së bindur. Por pesëdhjetë vjet demagogji komuniste nuk janë pak për të mbjellë në breza farën e së keqes. Te kategoria e tretë kishte mjaft njerëz që u përdorën si vegla të bindura nga diktatura për të mbajtur nën thundër kategorinë e parë. Kjo kategori e të vuajturve të njëmendtë nga komunizmi kishte vërtet të drejtë të ishte e papërmbajtur në rrëzimin e diktaturës dhe ngritjen e shtetit të ri demokratik. Por me këtë vrull e papërmbajtje u bashkuan edhe të dy kategoritë e tjera: e dyta, të afërmit e pushtetit komunist, u turrën sipas strategjisë e taktikave të reja duke ndrruar lëkurën e duke u orvatur të zinin kryet e proceseve dhe duke krijuar biografitë e reja; kategoria e tretë, u turr gjithashtu të gjejë identitetin e saj të ri duke lënë në heshtje mëkatet e saj të miratimit entuziast të komunizmit dhe në mjaft raste shërbimet e fshehta që i kishte bërë diktaturës në dëm të kategorisë së parë. Nxitimi i demokracisë la mjaft procese të pakryera, të papërfunduara që ashtu si në një reaksion zinxhir, penguan të tjera procese më të shumta të kryheshin siç duhet më pas.

Ku çalon pra demokracia shqiptare? Së pari në gardën e vjetër të politikanëve që krijuan një shkollë politike sipas të cilës po edukohen edhe politikanët e rinj që hyjnë në politikë. Shumë nga këta politikanë ruajnë, qoftë edhe në mënyrë të pandërgjegjëshme mendësitë komuniste, u mungon toleranca dhe me shtimin e peshës së viteve mbi supe, të lodhur nga grindjet e paparimta dhe lufta për të mbajtur karriget, nisin të mendojnë shumë e më shumë për rehatllëkun personal, për mirëqënien brenda familjes se sa për flamurin e pasionit altruist që valvitën në krye të proceseve demokratike. Korrupsioni i lartë është zhvillim logjik i këtyre prirjeve, sipas konceptit të njohur: mbamë - të të mbaj. Partitë degjeneruan në instrumente të identifikuara me kryetarët e tyre dhe të përbëra nga një grup i ngushtë njerëzish që kur nuk u plotësohej ambicja e arrivizmi i tyre hapnin luftra e krijonin parti të reja duke u shndruar në parti butaforike që gjithsesi i komplikojnë edhe më tepër lojrat në kumarin politik. Demokracia çalon në partizanizmin, nepotizmin, klanizmin e krahinarizmin e politikës, në përdorimin e mobilizimin e turmave kohë e pa kohë, duke i gënjyer me lugë boshe e duke i ndërsyer si skalione shkatërrimi vetëm e vetëm për të rrëzuar kundërshtarin. Përdorimi edhe sot e kësaj dite i personazhit armik, ndarja në ne dhe ata është e pafalëshme dhe pengesë për demokracinë. Ndërtimi i pakujdesshëm apo qëllimkeq i ligjeve e dëmton mjaft procesin demokratik dhe dëshmon mosseriozitetin e atyre që bëjnë politikën në Shqipëri.

Kategoria e antikomunistëve të ashpër, atyre që vuajtën mirëfilli nën regjimin komunist, e humbi shpejt forcën dhe vrullin e saj, ca nga lodhja e viteve e ca të gënjyer me ndonjë krodhë që morën prej pushtetarëve të rinj. Nga kjo u bënë më trimoshë antikomunistët e butë dhe ata që edhe sot e kësaj dite bëjnë be fshehurazi për Hoxhën e tyre, babën e madh komunist. Demokracia u vendos mbi troje të dobët dhe themelet e saj siç e thamë më sipër u hodhën nxitimthi që gjë bën që në godinën e saj të shfaqen herë pas here të çara të frikëshme. Në përplasjen me demokracinë e re, komunizmi shpëtoi paq e doli thuajse i palagur. Qe një fitore, si të thuash, me pikë, kur ai duhej flakur me knock-out jashtë litarëve të ringut. Ka gjëra që demokracia duhet t’u kthehet me urtësi e qetësisht për të riparuar ato që duhej t’i kishte bërë më parë. Pa u ndrequr drejt problemi i pronave dhe pa u hapur të fshehtat komuniste, dosjet, arkivat, skenarët politikë duke i dhënë gjithkujt qoftë edhe moralisht përgjegjësitë e mëkateve të së shkuarës, nuk ndërtohet kurrë një e ardhme e ndershme. Janë dokrra të gjitha ato që thonë gjoja të urtët: se mos futim zjarrin në popull dhe e yshtim kundër njeri tjetrit. Ky popull është djegur e përcëlluar nga zjarri e tani s’ka ç’e djeg më. Pronat dhe dosjet komuniste janë asat nën mëngë që ka kohë që i përdor politika në Shqipëri për motive krejt të mbrapshta e amorale.

Me një përpjekje gjithnjë e më të madhe për kulturimin qytetar, në kushtet e një difuzioni idesh e komunikimesh gjithnjë e më të dendura globale, me rritjen e mirëqënies ekonomike dhe me një rini që premton shumë për politikën e re shqiptare ka gjasa që demokracia shqiptare jo vetëm të mbyllë të çarat në fasadën e saj por edhe të riforcojë themelet e saj për të mos patur të çara të tjera në të ardhmen. Por politika shqiptare duhet të detyrohet të bëjë një katasis të madh e tërësor. Dhe këtë e detyrojnë shqiptarët që kanë në dorë gurin çudibërës magjik të demokracisë: votën e lirë. Po të dinë ta përdorin mirë këtë votë, demokracia nuk ka për të çaluar më por do të ecë në udhën e saj si të gjitha vendet që kanë kohë që ecin në të.

(Botuar në Koha jonë, 16 maj 2006)