Hakuna Matata

Midis shumë të këqiave që u erdhën shqiptarëve nga diktatura komuniste, e keqja më e madhe ishte përpunimi i thellë i psiqikës së tyre dhe gjendja e parikuperueshme mendore që ka shpënë në një mentalitet delirant e megalloman, të të gjithëve që i dinë të gjitha, të harxhimit kriminal të kohës, të vendosjes së prapthi të prioriteteve, të tundjes në çdo kohë e gjendje të flamurit të qejfit, të vënies së lirisë mbi ligjin e rendin. Hakuna Matata është motoja më e përshtatëshme që u shkon shqiptarëve sot.

Në film-muzikalin e famshëm të kompanisë filmike amerikane Uollt Dizni “Luani mbret” dalë në 1994, Hakuna Matata nuk është thjesht një këngë e kënduar nga Timon dhe Pumba, dy personazhe kafshë që rritën Sumbën e vogël, luanin që do të hamerrej për të atin e që do të bëhej mbret. Hakuna Matata është një filosofi e tërë. Fjalët janë marrë nga gjuha swahili e Afrikës dhe duan të thonë pak a shumë: s’ka problem, nuk ka pse të shqetësohesh, merre lehtshëm. Me më shumë fjalë, ato duan të thonë: Jeta është e shkurtër, jetoje e gëzoje si të mundesh e lërë mënjanë luftën e përpjekjet.

Kjo është një filosofi e pranueshme dhe e pëlqyeshme për periudha të caktuara të jetës njerëzore. Por a duhet që shqiptarët sot t’i bien fyellit vetëm në një vrimë: Hakuna Matata? Vini re ç’ndodh. Ka qindra halle e probleme, pa drita, pa ujë në çdo kohë, me çmimet që rriten jo sipas logjikës normale të tregut por sipas oreksit e makutërisë së biznesit tregtar, me tregun e punës dëshpërues dhe qeveritarët që vjedhin e grinden, grinden e vjedhin. Dhe vjen viti i ri dhe shqiptarët ndezin fishekzaret kineze që kanë mbushur tregun dhe i hedhin lëmshet e zjarrta në qiellin e netëve në prag të Vitit të Ri. Hakuna Matata!

E parë kështu, kjo është filosofia e të kënaqurit me pak, me atë që ke aktualisht, e bjerrjes së forcës për të luftuar e fituar atë që të takon. Në kohën e diktaturës ndodhte shpesh që një masë e vogël që jepte një grimë më shumë për jetët e njerëzve, quhej si një fitore e madhe. Mjafton të shtohej një pako gjalpë më shumë në muaj, dukej sikur qe bërë hataja dhe ishte shumë më tepër se kur nuk ishte fare ajo pako.

Tregojnë një histori nga ajo kohë. Një karrocjer i komunales që mblidhte plehrat me karrocë, kishte kohë që shkonte në këshillin e lagjes dhe bënte kërkesë për shtëpi. Kam tre fëmijë, thoshte, më bëni derman se jam ngushtë. Ohu, sa ka me tre fëmijë, i thoshin. Po kam dhe kalin bre, thoshte ai, edhe atë nështëpi e mbaj. E kështu shkuan shumë muaj dhe pas nja dy vjetësh, ai i madhi i lagjes e takon hallexhiun në rrugë dhe i thotë: Ore ti, pse nuk je dukur andej nga këshilli se do të shohim se mos të bëjmë ndonjë derman. Faleminderit o shoku Filan i thotë karrocieri, po jam mirë tani se e kam nxjerrë kalin nga shtëpia e i kam bërë një kasolle dhe jemi liruar. Hakuna Matata!

Kjo psikologji vazhdon edhe sot. Njerëzit thonë, more mirë s’ka drita po pse nuk i heqin me orar, xhanëm? Ah, tani po, tani që i heqin me orar, të paktën e dimë kur do priten, tani jemi mirë. Ose muhabete të tjera ashtu si nën zë: Edhe kështu që të mos i lësh skafet në det, nuk shkon edhe kjo. Lëri ore, se kështu janë bërë dhe vendet e përparuara të botës, me drogë, me trafik, me prostitucion...Ose të tjera: ç’më duhet mua se vjedh filani. A ka bërë të mira për qytetin. Pa shih se ç’gjëra ka bërë. I lumtë në se vjedh dhe një çikë për vete. Hakuna Matata!

Po deri ku është kjo çika? Sa paska të drejtë të vjedhë një qeveritar, një politikan, një i zgjedhur nga populli? Sa paska të drejtë të gënjejë ai që herën tjetër të mos votojë kush për të? Vota, ky mekanizëm thelbësot i demokracisë duhet parë më seriozisht e jo kaq lehtshëm nga shiptarët. Ajo nuk duhet flakur e zhbërë më kot si një bisht pa vlerë cigareje.

Nuk është mirë që mentaliteti i kënaqjes me pak, me atë që ke, i mungesës së energjisë për të arritur atë që të takon, të përcillet edhe tek rinia e sotme. Të gjithë e thonë me qejf e brohori se në Shqipëri bëhet qejf i madh. Hajde, si kërcet qejfi atje! Kafenetë, kafene, lokalet lokale, ku ka lokale si në Tiranë, celularët ultra, makinat ultra, kazinotë vu, vajza të bukura sa të duash, pa le si vishen njerëzit, të luan mendja e kokës.... Pastaj kur lëviz muhabeti, thuhet edhe se nuk ka drita, nuk ka ujë, nuk ka këtë e atë, se ka pluhur e plehra, se ka lypsarë që të zënë nga mënga, se ka..., se nuk ka..., plot e plot, pa fund. Megjithatë, Hakuna Matata.

Kërcasin orkestrat, orgjit[, ahengjet, oburra në parti (në parti, jo në parti me theks në fund), netët e bardha të Tiranës, rini që pi alkohol dhe duhan (dhe edhe të tjera) e shfrenuar, që i ka zëvëndësuar shkollat e bibliotekat me kafenetë e pubet dhe që terrorizon prindërit për subvencion çdo natë. Nuk është faji i rinisë, sigurisht. Është faji i brezave më të përgjegjshëm të shoqërisë, i politikanëve që e nisën politikën me premtime të mëdha dhe nuk kanë krijuar ende një mjedis normal e shpresëdhënës për të ardhmen e rinisë që hyn në jetë.

Që të mos flasësh pastaj për pak më larg se Tirana. Atje në ato fshatra e zgëqe ku shkon i mirënjohuri Edison Ypi po që edhe ai, nuk ka kohë të qëndrojë gjatë po merr ndonjë llaf më këmbë e shkon tutje. Atje është burimi i skupeve të gazetave dhe gjithë medias: një nënë mbyt veten dhe fëmijët, një bir vret babanë me sëpatë, nj[ vajzë e re var veten ... e lemerira të tjera. Po buja e këtyre skupeve zgjat vetëm një ditë. Kurse jeta mondane e metropolit vazhdon. Figurat e njohura të politikanëve në kapakët e gazetave dhe në ekranet e TV flasin për reforma, dritat do rregullohen, plehrat do rregullohen, rrogat do të shtohen, të gjitha do rregullohen. Hakuna Matata!

Komunizmi ishte sistemi i mediokritetit dhe i punës sa për sy e faqe. Njerëzit duhet të ziheshin me punë, kjo ishte e rëndësishme. Për të mos u lënë kohëtë lirë të mendonin përtej halleve të së përditëshmes. Zënia me punë e njerëzve ishte më e rëndësishme se rezultati i asaj pune. Ashtu të lodhur e të raskapitur, me turne, aksione, zborre ushtarake kishe gjithnjë e më pak mundësi e hapësirë të mendoje pse qe ndërtuar kështu kjo bota jo dhe jo ndryshe. Dhe ata që gjithsesi arrinin ta mendonin këtë dhe e shpinin këtë menndim nga truri në gojë, i priste internimi e burgu.

Por sot, të paktën mendimi është i lirë në Shqipëri. Mund të vrasësh mendjen e të mendosh pse duhet të mbetemi ne si shqiptarë në bisht të përparimit evropian, kur edhe fqinjët po na lënë prapa. Mund të mendosh e të vrasësh mendjen pse nuk shkulet korrupsioni po ka zënë kryet e buxhakut, pse ka 17 vjet që vërtitemi si shportë karavidhesh dhe ndodh gjithëshka si me qilimin e Penelopës që endej e çendej e nuk bëhej kurrë. Ka plot gjëra për të menduar e bërë në Shqipëri sidomos nga brezi i ri i vendit. Vetëm për një gjë nuk ka vend: për të kënduar pafund e si të dehur Hakuna Matata!

(Botuar në gazetën Sot dhe Albania, 8 shkurt 2008)